IPFS (პლანეტათაშორისი ფაილების სისტემა) P2P ჰიპერმედია-პროტოკოლი, რომელიც შექმნა ხუან ბენეტმა და საბოლოო პროდუქტად იქცა Protocol Labs-ში 2014 წელს. ეს არის დეცენტრალიზებული სისტემა კონტენტის მართვისთვის მონაცემთა განაწილებით.
IPFS - Web3 კონცეფციის ერთ-ერთი ელემენტია. პლანეტათაშორისი ფაილების სისტემა მუშაობს ბლოკჩეინ-ტექნოლოგიაზე, ასობით ათასი კვანძის გამოყენებით, რათა უზრუნველყოს საჭირო გამტარუნარიანობა მონაცემების შესანახად. სხვადასხვა კვანძები (კომპიუტერები) ერთმანეთს უკავშირდებიან peer-to-peer ქსელის დახმარებით და ერთობლივად ათავსებენ ფაილებს გლობალურ სივრცეში. ანუ IPFS იგივე ამოცანებს ასრულებს, რაც HTTP (ჰიპერტექსტის გადაცემის პროტოკოლი), მაგრამ ცენტრალიზებული სერვერის გამოყენების გარეშე.
დეცენტრალიზაცია თავისთავად არის დაცვის ზომა გატეხისგან, რადგან ის ხელს უშლის კონკრეტული წერტილის შექმნას, სადაც ქსელზე შეიძლება განხორციელდეს თავდასხმა. IPFS-ს აქვს ორი უსაფრთხოების მექანიზმი, რომელიც სისტემაში მავნე მოქმედებების შედეგების თავიდან აცილებას უწყობს ხელს: შეუცვლელობა და ფაილებისთვის ჰეშის მინიჭება.
როდესაც მონაცემები ემატება IPFS ქსელს, მათ ენიჭება უნიკალური 24-სიმბოლოიანი ჰეშის იდენტიფიკატორი, რომელსაც ეწოდება Content ID ან CID. თუ ვინმე მოითხოვს ფაილს, მისი ასლი ინახება მათ ჰოსტზე. ამ ფაილზე შემდგომი მოთხოვნები შეიძლება დაკმაყოფილდეს ნებისმიერი კვანძის მიერ, რომელზეც ფაილი არის განთავსებული.
ამრიგად, მისამართებზე დაფუძნებული მარშრუტირების ნაცვლად, სადაც თქვენ უნდა იცოდეთ მონაცემების ადგილმდებარეობა და მიუთითოთ კონკრეტული URL მისამართი, დეცენტრალიზებულ ქსელში გამოიყენება კონტენტზე დაფუძნებული მარშრუტირება.
და IPFS-ის მოდელების შედარება. წყარო: ipfs.tech
ინტერნეტის ცენტრალიზაციის პრობლემა
ადრე ინტერნეტის სტრუქტურა გაცილებით დეცენტრალიზებული იყო და მონაცემები კორპორაციების ჯგუფის მიერ არ კონტროლდებოდა. დღეს მსოფლიო ქსელი ცენტრალიზებულია, მიუხედავად მისი გლობალურობისა.
ისეთი კომპანიები, როგორიცაა Google, პასუხისმგებელნი არიან უზარმაზარი მოცულობის ინფორმაციაზე, რომელსაც მილიარდობით მომხმარებელი გენერირებს. დღესდღეობით ინტერნეტ კონტენტი თითქმის მთლიანად განთავსებულია ცენტრალიზებული პროვაიდერების (AWS, GCP, Azure, DigitalOcean და სხვა) ვებ-სერვერებზე. ადვილი წარმოსადგენია, თუ რა მოხდება, ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპანია რომ ჩამოიშალოს ან მისი უსაფრთხოება დაირღვეს.
მეორეს მხრივ, ჩვენ გვაქვს სახელმწიფო ორგანოები. ცენტრალიზაცია ხელს უწყობს მთავრობების მიერ ცენზურირებას და მათ შეუძლიათ შეზღუდონ წვდომა გარკვეულ მონაცემებზე. IPFS - სწორედ ინტერნეტის ცენტრალიზაციის პრობლემის გადაწყვეტაა.
როგორ გავააქტიუროთ IPFS კვანძი?
ამისათვის საჭიროა Protocol Labs-ის ოფიციალური პროგრამული უზრუნველყოფის IPFS Desktop ჩამოტვირთვა, რომელიც თავსებადია ყველა ძირითად ოპერაციულ სისტემასთან. მისი გამოყენება საკმაოდ ადვილია მასში შესული სახელმძღვანელოების წყალობით. IPFS Desktop-თან პირდაპირი ურთიერთქმედება სხვადასხვა ბრაუზერიდან შესაძლებელია IPFS Companion გაფართოების საშუალებით, რომელიც პროგრამული უზრუნველყოფის ნაწილია.
როგორ გამოვიყენოთ IPFS?
პლანეტათაშორისი ფაილების სისტემა მხარდაჭერილია ბრაუზერებით Brave და Opera, რომლებიც IPFS ფაილების ძებნის ჰეშ-იდენტიფიკატორით საშუალებას გაძლევთ. სისტემის გამოყენება სხვა ბრაუზერებში მოითხოვს გაფართოების ინსტალაციას. დეცენტრალიზებულ მონაცემთა პროტოკოლში განთავსებული კონტენტზე Google Chrome- ის ან Mozilla Firefox- ის საშუალებით წვდომისთვის საჭიროა Cloudflare-IPFS და IPFS.io პორტები.
ფაილების სისტემის ილუსტრაცია. წყარო: district0x
IPFS ნაკლოვანებები
სისტემის უარყოფითი მხარეა კონტენტის შეზღუდვა. IPFS შეიძლება შევადაროთ ინტერნეტს, სანამ Google ან სხვა საძიებო სისტემა არ გაჩნდებოდა. ამ პრობლემას უნდა დავუმატოთ დეცენტრალიზაცია. მიუხედავად იმისა, რომ განაწილებულ ქსელს მრავალი უპირატესობა აქვს, მას რეგულირების არარსებობის გამო, მომხმარებლებისთვის შეიძლება უსიამოვნო სიტუაციებიც მოჰყვეს.
პლანეტათაშორისი ფაილების სისტემაში არ არსებობს ფილტრები, რომლებიც ხელს უშლიან კონფიდენციალური კონტენტის გავრცელებას, ყალბ ამბებს, თაღლითობას, ძალადობას. ეს არის რისკი, რომელიც უნდა გავიღოთ სიტყვის თავისუფლების დასაცავად.
მიუხედავად ამისა, IPFS ძალიან ამბიციური პროექტია, რომელიც ხელს უწყობს ინტერნეტის ახალი თაობის დანერგვას. სისტემას იყენებენ დეცენტრალიზებული სოციალური ქსელები, კრიპტოვალუტის პროექტები, მეტავერსები, NFT პლატფორმები.
