კრიპტოვალუტის გადასახადები: რა უნდა იცოდეს ყველა ინვესტორმა

სხვადასხვა ქვეყნის მთავრობები დიდი ხნის განმავლობაში კრიპტოვალუტურ ბაზარს ყურადღებას არ აქცევდნენ. ისინი მას აღიქვავდნენ, როგორც დროებით მოვლენას  და  გიკების სათამაშოს, საფონდო და სხვა განვითარებულ ბაზრებთან შედარებით, რომელთა კაპიტალიზაცია ასობით ტრილიონი აშშ დოლარია. მაგრამ მას შემდეგ, რაც ბაზარმა დაიწყო დინამიური ზრდა და 2013-2014 წლებში გადალახა 1 მილიარდი დოლარის ზღვარი, ამ საკითხით განვითარებული ქვეყნების ფისკალური ორგანოები (აშშ, გერმანია, იაპონია, შვეიცარია, კანადა და სხვები) დაინტერესდნენ. ამ დროს შეიქმნა საგადასახადო კოდექსებში ცვლილებების პირველი პრეცედენტები ახალი ტიპის აქტივების გათვალისწინებით. როდესაც ციფრული აქტივების ბაზრის კაპიტალიზაციამ 1 ტრილიონ დოლარს გადააჭარბა, მთავრობების აბსოლუტურ უმრავლესობაში გაჩნდა დაუოკებელი სურვილი, რომ სახელმწიფო ხაზინა კრიპტელთ არმიის ხარჯზე შევსებულიყო.

ქვეყნების მიმოხილვისას, რომლებმაც დააკანონეს კრიპტოვალუტები და დაიწყეს მათი დაბეგვრა, შეიძლება გამოიყოს ორი თავისებურება:

• ციფრული აქტივების განსხვავებული სტატუსი;

• სხვადასხვა სახის გადასახადები.

კრიპტოვალუტები განიხილება ქონებად, აქტივად, ვირტუალურ საქონლად, არამატერიალურ ან ციფრულ აქტივად, კერძო ფულად და ა.შ. გამომდინარე აქტივის კატეგორიიდან, რომელსაც ის მიეკუთვნება, გადასახადები შეიძლება განსხვავდებოდეს, მათ შორის პროგრესული საშემოსავლო/სიმდიდრის გადასახადი, კაპიტალის ნამატის გადასახადი ან დამატებული ღირებულების გადასახადი (დღგ). ბევრ ქვეყანაში მაინინგი იბეგრება ცალკე, როგორც კომერციული ან სამეწარმეო საქმიანობის ფორმა. ზოგიერთ ქვეყანაში, ფისკალური ორგანოები შეიძლება დაინტერესდნენ ჩვეულებრივი eCommerce-ოპერაციებით, თუ საქონლის ან მომსახურების საფასურის გადახდა ხდება კრიპტოვალუტით,  მისი შემდგომი კონვერტაციით ფიატურ ფულში.

გეოგრაფიიდან, იურისდიქციისა და ციფრული აქტივების მიმართ მთავრობების დამოკიდებულებიდან გამომდინარე, საგადასახადო განაკვეთები შეიძლება მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდეს. დემოკრატიული (არამტაცებლური) განაკვეთები მერყეობს 5%-დან 20%-მდე, თუმცა ზოგიერთ ქვეყანაში მაქსიმალური მნიშვნელობები კრიპტოვალუტის მფლობელებისთვის შეიძლება მნიშვნელოვანი ტვირთი გახდეს. მაგალითად, აშშ-ში მაქსიმალური მაჩვენებელია 37%, ხოლო დიდ ბრიტანეთში, იაპონიაში, ავსტრალიასა და სამხრეთ აფრიკაში შეიძლება 45%-ს აღწევდეს. პროგრესული საშემოსავლო გადასახადის რეკორდული ზღვარი 57%, შვედეთს აქვს. ზოგადად, განაკვეთი მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული: კაპიტალის ოდენობა კრიპტოვალუტაში, ციფრული აქტივების რაოდენობა საანგარიშო პერიოდის ბოლოს, დანაკარგები ან შესრულებული ოპერაციების მოცულობა.

ინვესტორებმა უნდა იცოდნენ, რომ ციფრული აქტივების ფლობა ფისკალური ორგანოების ყურადღებას იპყრობს, მიუხედავად იმისა, რომ კრიპტოვალუტის დაბეგვრის სპეციფიკა განსხვავდება ქვეყნების მიხედვით. ამიტომ, ინვესტორებმა უნდა გააცნობიერონ თავიანთი იურისდიქციის კრიპტოვალუტების დაბეგვრის საფუძვლები, პრინციპები და მიდგომები, რათა დაიცვან საგადასახადო კანონები და თავიდან აიცილონ პრობლემები ფისკალურ ორგანოებთან. კრიპტოვალუტის დაბეგვრის მოთხოვნების შეუსრულებლობამ ან გადასახადების დაგვიანებით გადახდამ შეიძლება  ჯარიმები და სხვა სამართლებრივი შედეგები გამოიწვიოს.

საგადასახადო კანონმდებლობის უმნიშვნელო დარღვევასაც კი, რომელიც დაკავშირებულია კრიპტოვალუტით მიღებულ შემოსავალზე გადასახადების გადაუხდელობასთან, ზოგიერთ ქვეყანაში, მაგალითად, სამხრეთ კორეაში, შეიძლება სერიოზული შედეგები მოჰყვეს.  იქ ასეთმა დარღვევამ შეიძლება დაპატიმრება გამოიწვიოს. შეერთებულ შტატებში, შიდა შემოსავლების სამსახურმა (IRS) გააძლიერა ძალისხმევა კრიპტოსავალუტო დაბეგვრის მოთხოვნების შესასრულებლად. ეს მოიცავს გამაფრთხილებელი წერილების გაგზავნას ინვესტორებისთვის, რომლებმაც საგადასახადო ორგანოებს შემოსავლებზე არაზუსტი ინფორმაცია მიაწოდეს, როდესაც მათ ბალანსზე ციფრული აქტივები ირიცხებოდა.

საგადასახადო აგენტის სტატუსი. ინფორმაციას ფისკალურ ორგანოებს მხოლოდ ის კომპანიები გადასცემენ, რომლებსაც აქვთ საგადასახადო აგენტის სტატუსი კონკრეტულ ქვეყანაში, კერძოდ, აშშ-ში რეგისტრირებული თითქმის ყველა კრიპტოვალუტური  CEX-ბირჟა, ადგილობრივი საგადასახადო აგენტია. ანუ, ისეთი ბირჟები, როგორიცაა Binance.US, Coinbase, Kraken და ნებისმიერი სხვა, რომელსაც აქვს პრეფიქსი US სახელის შემდეგ, არის სავაჭრო პლატფორმა, რომელიც აშშ-შია ლიცენზირებული. ისინი ადგილობრივი საგადასახადო აგენტები არიან, ანგარიშვალდებულები არიან ფისკალური ხელისუფლებისა და SEC-ის წინაშე და აფიქსირებენ აშშ-ის მოქალაქეების შემოსავალს. თუ ტრეიდერი არ არის აშშ-ის მოქალაქე და ვაჭრობს ნებისმიერ სხვა CEX ბირჟაზე, რომელიც არ არის მისი ქვეყნის საგადასახადო აგენტი, შეუძლია ამოისუნთქოს -  მისი ტრანზაქციებისა და ბალანსების შესახებ ანგარიშს არავინ წარმოადგენს. ყოველ შემთხვევაში, ჯერჯერობით.

ოპერაციები ცივ საფულეებს შორის. ცივ საფულეებს შორის ნებისმიერი ტრანზაქციის განხორციელებისას (აპარატული, მობილური ან დესკტოპის) დეცენტრალიზებული ბირჟების (DEX), SWAP სერვისების, DeFi პლატფორმების ან დეცენტრალიზებული პროტოკოლების მეშვეობით, კრიპტოვალუტის მფლობელები მარეგულირებლების ან ფისკალური ორგანოებისთვის მიუწვდომელები არიან. ყველა ეს ტრანზაქცია მხოლოდ ბლოკჩეინში ინახება და არ ექვემდებარება დაბეგვრას, რადგანაც არც ერთ ფისკალურ სერვისს არ აქვს მათი იდენტიფიცირების ტექნოლოგიური შესაძლებლობა. და ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ის ოდესმე გაუჩნდეს.

P2P და OTC ხელშეკრულებები. ეს არასაბირჟო გარიგებებია, ისინი იდება უშუალოდ აქტივების მფლობელებს შორის და ბირჟის ზოგად სტატისტიკაში არ აისახება. არსებობს მრავალი დამოუკიდებელი სერვისი, რომელიც ორიენტირებულია ამ ტიპის გარიგებებზე. უმეტეს CEX ბირჟებზე P2P და OTC პლატფორმები უკვე შეიქმნა. ისინი ხელმისაწვდომია, მაგრამ ამავე დროს მაქსიმალურად კონფიდენციალური.

არასაბანკო გადახდის შლუზი. არასაბანკო საგადახდო შლუზების გამოყენებით, შესაძლებელია ფიატში გასვლა ბანკების ყურადღების მიქცევის გარეშე, რომლებიც ნებისმიერ ქვეყანაში ადგილობრივი საგადასახადო აგენტები არიან. მსგავსი გადახდის სერვისები შეგიძლიათ ნახოთ თითქმის ყველა იურისდიქციაში. ასეთი სერვისები არსებობს იქ, სადაც არსებობს ფინანსური კომპანიები, რომლებსაც Visa/Mastercard საერთაშორისო საგადახდო სისტემების ლიცენზიები აქვთ ან იყენებენ არასაბანკო პროცესინგის სერვისებს (3rd party processor).  არასაბანკო საგადახდო შლუზების გამოყენებით, ციფრული აქტივების მფლობელებს შეუძლიათ გადაიტანონ აქტივები ფიატი-კრიპტო-ფიატის სქემის მიხედვით სრულიად ლეგალურად, ბანკებისა და ფისკალების მხრიდან ზედმეტი ყურადღების მიპყრობის გარეშე.